Naukowcy o genetycznych problemach kurcząt mięsnych

“Stan zdrowia i dobrostanu brojlerów zależy głównie od ich genetyki.”¹ 

“Selektywne rozmnażanie tradycyjnie skupia się na cechach ekonomicznych, takich jak szybkie tempo wzrostu, prowadząc doznaczących problemów dobrostanowych, takich jak schorzenia układu mięśniowo-szkieletowego, redukując zdolność chodzenia kurcząt brojlerów, a w konsekwencji ograniczając dostęp do paszy i wody oraz wyrażanie naturalnych zachowań.”²

– czytamy w opinii naukowej nt. dobrostanu kurczaków hodowanych na mięso, opublikowanej w 2023 roku przez Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (ang. EFSA). Jej powstanie zleciła Komisja Europejska w ramach prac nad rewizją istniejących przepisów dobrostanowych, zgodnie ze strategią Od Pola do Stołu. Panel naukowców miał za zadanie ocenić konsekwencje, jakie standardowe warunki chowu i powszechnie stosowane praktyki mają dla dobrostanu kurcząt, a także zaproponować odpowiednie rozwiązania.

Przeciążenie ciał

Najbardziej powszechnym problemem zdrowotnym kurczaków jest upośledzenie zdolności poruszania się.

Selekcja genetyczna w stronę szybkiego wzrostu i tzw. wydajności rzeźnej doprowadziła do rozrostu monstrualnych mięśni piersiowych. Kształt ciała kurczaków diametralnie się zmienił. Kurczaki obecnie zabija się w wieku 5-6 tygodni – w tym czasie osiągają wagę ubojową na poziomie ok. 2,5-3kg.

Młode kości o słabej strukturze są wobec znacznego przeciążenia narażone na choroby i deformacje, takie jak bakteryjna martwica chrząstki z zapaleniem kości i szpiku (bacterial chondronecrosis with osteomyelitis)⁴, dyschondroplazja piszczelowa (tibial dyschondroplasia)⁵, zapalenie stawów (arthritis)⁶ czy deformacje koślawo-szpotawe (valgus-varus)⁶.

“Szybki wzrost jest powiązany z bakteryjnym zapaleniem kości i szpiku [bacterial chondronecrosis with osteomyelitis], schorzeniem powodującym ciężkie problemy z poruszaniem się i będącym znaczącą przyczyną uśmiercania [ptaków na fermie] i śmiertelności (Wijesurendra et al., 2017). Dyschondroplazja piszczelowa i deformacje koślawo-szpotawe również przyczyniają się do problemów z lokomocją. Wszystkie te choroby mają podstawę genetyczną, a inkorporacja cech związanych ze zdrowiem i dobrostanem w programach selekcji hodowlanej zmniejszyła, ale nie wyeliminowała ich występowania (Tahamtani et al., 2018a).”⁷

Zdarza się, że po przewróceniu się, nieproporcjonalnie zbudowane i słabe ptaki nie są w stanie samodzielnie się podnieść. Czasem unieruchamiają je urazy kości. W takich przypadkach kurczaki nie mogą dostać się do pożywienia czy wody.

“U kurcząt szybkorosnących, częstość występowania problemów z poruszaniem się może być wysoka, szczególnie pod koniec cyklu hodowlanego. Stopień zaawansowania może być wysoki, prowadząc do ostrego bólu lub unieruchomienia, a czas trwania to od kilku dni do większości czasu trwania cyklu.”⁸

“Związek zdolności poruszania się z rasą zwierząt jest niekwestionowany. Ogólnie rzecz biorąc, wolniej rosnące rasy brojlerów (wzrost poniżej 50 g dziennie (Dixon, 2020; Dawson et al., 2021)) są mniej podatne na rozwój problemów lokomocyjnych w porównaniu z rasami szybko rosnącymi (Dixon, 2020; Rayner et al., 2020).”⁹

Choroby skóry

Problemy z poruszaniem się wzrastają wraz z wiekiem ptaków. Ponieważ ruch sprawia im trudność i ból, stają się coraz mniej aktywne. Nawet jeśli na fermie znajdują się udogodnienia, takie jak podwyższone powierzchnie do grzędowania, ciężkie i schorowane ptaki często nie są w stanie z nich korzystać. Nie mogą wyrażać swoich naturalnych zachowań, takich jak eksploracja terenu, kąpiele piaskowe czy grzebanie. Spędzają większość czasu leżąc na ściółce pełnej odchodów, co z kolei powoduje uciążliwe stany skórne: kontaktowe zapalenie skóry podeszwy stopy (foot pad dermatitis)¹⁰, oparzenia stawu skokowego (hock burns)¹¹ czy oparzenia piersi (breast burns)¹².

“Predyspozycja do rozwijania się zapalenia skóry podeszwy stopy może być różna zależnie od rasy. Wolniej rosnące kurczaki brojlery wykazują niższe ryzyko rozwinięcia kontaktowego zapalenia skóry niż rasy szybko rosnące (Dixon, 2020; Rayner et al., 2020).”¹³

Choroby metaboliczne

Nienaturalnie szybki wzrost mięśni piersiowych prowadzi także do zaburzeń metabolicznych, takich jak wodobrzusze (ascites)¹⁴ – przeciekanie płynu do jamy brzusznej czy syndrom nagłej śmierci sercowej (sudden death syndrome)¹⁵ – ptaki gwałtownie machają skrzydłami, wyciągają szyję i umierają w ciągu kilku minut.

“Selekcja w kierunku wydajności rzeźnej poskutkowała wysokim zapotrzebowaniem metabolicznym na tlen, który ma wspierać szybki wzrost. Nieproporcjonalnie małe serce i płuca, zmniejszona pojemność serca i w konsekwencji zmniejszona zdolność natleniania krwi powodują niewystarczające zaopatrywanie tkanek w tlen. […] Wodobrzusze to poważny problem dobrostanowy, bo rozwija się stopniowo, a objawy, włącznie z trudnościami w oddychaniu, są postępujące i bolesne dla ptaków (Kalmar et. al, 2013).”¹⁶

Rekomendacje

EFSA pilnie rekomenduje ograniczenie tempa wzrostu do max. 50 g na dzień. Obecnie rasy szybkorosnące mogą przybierać codziennie nawet 100 g lub więcej, 50 g na dzień to tempo odpowiadające rasom wolniej rosnącym, charakteryzującym się bardziej równomiernym przyrostem masy ciała i w konsekwencji lepszym zdrowiem.

Najnowsza opinia komitetu naukowego EFSA to nie jedyna metaanaliza naukowców, z której wynika, że szybki wzrost kurcząt to wiodąca przyczyna ich cierpienia. Zespół specjalistów tworzących Welfare Footprint Project przeanalizował dostępne badania naukowe dotyczące kurcząt, publikując wnioski w książce Quantifying Pain in Broiler Chickens:

“Nasze wyniki zdecydowanie potwierdzają, że przyjęcie standardów European Chicken Commitment i wolniej rosnących ras brojlerów ma pozytywny wpływ na dobrostan kurcząt brojlerów. Ponieważ większość naruszeń dobrostanu brojlerów jest silnie związana z szybkim wzrostem, adopcja wolniej rosnących ras nie tylko zmniejsza częstość tych naruszeń, ale także opóźnia ich wystąpienie. W rezultacie oczekuje się, że wolniej rosnące ptaki doświadczają krótszego, a nie dłuższego czasu bólu przed ubojem.

Chociaż przyjęcie lepszych praktyk zarządzania – w tym niższego stłoczenia, dłuższych okresów odpoczynku i zapewniania urozmaiconych warunków bytowania – jest korzystne i pożądane dla poprawy dobrostanu brojlerów, wpływ tych działań jest ograniczony, jeśli negatywne skutki dobrostanu nieodłącznie związane z genetyką szybkiego wzrostu nie będą zaadresowane.”¹⁷

Razem z poprawą zdrowia i warunków życia kurcząt idą także ważne korzyści dla społeczeństwa. Holenderski Instytut Leków Weterynaryjnych informuje, że w 2022 roku fermy ras wolnorosnących wykazały 9-krotnie mniejsze zużycie antybiotyków niż fermy konwencjonalne, 80% z nich nie zarejestrowało żadnego zużycia, a a zmiana ras w znacznym stopniu przyczyniła się do redukcji w całym sektorze.¹⁸

“Znaczna część spadku zużycia antybiotyków w [holenderskiej] hodowli brojlerów od 2016 r. wynika z rosnącego udziału ras wolniej rosnących. Kurczęta wolniej rosnące zostały wprowadzone w odpowiedzi na obawy holenderskich konsumentów i sprzedawców detalicznych o dobrostan zwierząt.” ¹⁹ 

Źródła:

• ^{1 ,2, 7, 8, 9, 12, 13}  Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności Unii Europejskiej (EFSA) – opinia naukowa na zlecenie Komisji Europejskiej, Welfare of broilers on farm, 2023
• ³  M. J. Zuidhof i in., Growth, efficiency, and yield of commercial broilers from 1957, 1978, and 2005, ScienceDirect
• ⁴R. Wideman, Bacterial chondronecrosis with osteomyelitis and lameness in broilers: a review, 2016
• ⁵ I. Dinev, Leg Weakness Pathology in Broiler Chickens, 2012
• ⁶ K.E. Kittelsen et al., A comparison of post-mortem findings in broilers dead-on-farm and broilers dead-on-arrival at the abattoir, 2015
• ⁶ M.Y. Shim et al., The effects of broiler chicken growth rate on valgus, varus, and tibial dyschondroplasia, 2012
• ^{10, 11}  Rayner AC, Newberry RC, Vas J and Mullan S, Slow-growing broilers are healthier and express more behavioural indicators of positive welfare, 2020
• ¹⁴ W. Bessei, Welfare of broilers: A review, 2006
• ¹⁵ A. Olkowski, A study on pathogenesis of sudden death syndrome in broiler chickens, 2008 
• ¹⁶ K.M. Hartcher, H.K. Lum, Genetic selection of broilers and welfare consequences: a review, 2019 
• ¹⁷ Ron Bergevoet et al., Economics of antibiotic usage on Dutch farms, 2019
• ¹⁸ C. Schuck-Paim, W. J. Alonso, Quantifying Pain in Broiler Chickens, 2022
• ¹⁹  Holenderski Instytut Leków Weterynaryjnych (SDa), Usage of Antibiotics in Agricultural Livestock in the Netherlands in 2022, 2023-10